Zoek een vent

Welke van onderstaande verhalen is niet waar?

Alice, 37 jaar, had voor de derde keer een recidief van een maligniteit. Ze was opnieuw geopereerd en had weer chemo gekregen. Formeel was ze nu in remissie. Bij de laatste controle had de internist gezegd: ‘We hebben je nu weer opgeknapt, maar het wordt tijd dat je er zelf eens wat aan gaat doen. Zoek een vent. Websites genoeg.’

Alice, 37 jaar, had voor de derde keer een ernstige depressie. Medicatie hielp onvoldoende en daarom had ze ect (elektroconvulsietherapie) gekregen. Dat hielp gelukkig wel. Bij de laatste controle had de psychiater gezegd: ‘We hebben je nu drie keer opgelapt. Het wordt tijd dat je er zelf eens wat aan gaat doen. Zoek een vent. Websites genoeg.’

Allebei niet waar, hoor ik u denken. Maar helaas. Het laatste is waargebeurd. En dit soort dingen zijn ook nog eens geen uitzondering. Patiëntblaming of parentsblaming: de schuld bij de patiënt leggen of bij de ouders. Zelfs ouders die een kind verloren door suïcide krijgen hiermee te maken.

Soms heb ik dan de neiging te gaan roepen: ‘Doe niet zo stom. Psychische aandoeningen zijn hersenziektes. Om te benadrukken dat het geen keuze is. Maar spreken van hersenziektes geeft veel mensen een verkeerd beeld. Ze denken dan dat er helemaal niks aan te doen is. Gek dat dat niet geldt als je spreekt van een nierziekte of een longaandoening. Hersenen zijn natuurlijk altijd betrokken bij onze beleving en het daaruit voortkomende gedrag. Dat betekent niet dat de hersenen de oorzaak zijn. De oorzaken liggen in die dingen die hersenstructuur en functioneren beïnvloeden, dus erfelijkheid en biologische en psychologische omgevingsinvloeden en misschien nog een beetje vrije wil.

Op je innerlijke beleving heb je maar beperkt invloed. Net zomin als je het functioneren van je alvleesklier en je insulineproductie naar believen kunt veranderen. We zeggen dan ook niet tegen mensen: doe niet zo diabetisch. Zo heeft het ook over het algemeen weinig zin mensen aan te sporen om wat opgewekter te zijn of wat beter geconcentreerd.

Mensen zijn maar heel beperkt verantwoordelijk voor hun innerlijk beleven en daaruit voortvloeiende gedrag, omdat ze er niet vrij in zijn. Dus tegen iemand met depressies zeggen: ‘Zoek een vent’, is schandalig en ontzettend kwetsend. Het toont ook een fundamenteel onbegrip voor de ernst en de aard van psychische aandoeningen. Helaas is dat wijdverbreid. Mijn blogs hierover zijn daarom nog steeds nodig. Ik hoop het zo een beetje tegen te gaan en in elk geval de slachtoffers van dat onbegrip te steunen.