Is het Max of is het zijn auto?

Recent stond er in de Volkskrant een oproep van een aantal wetenschappers om geen geld te besteden aan het onderzoek naar wat de hersenatlas wordt genoemd. Dat maken van die hersenatlas is een groot project waarbij onderzocht wordt welke hersennetwerken, cellen, processen en moleculen betrokken zijn bij psychische problemen. De hoop is dat meer kennis van het ziekteproces (pathogenese) leidt tot een beter begrip, betere diagnostiek en betere therapie. De auteurs van het artikel in de Volkskrant stellen dat dat tot nu toe nog niks heeft opgeleverd en dat het ook nooit wat wordt, omdat psychische aandoeningen niet te reduceren zijn tot disfunctionerende hersenen.

Ik ben het er al niet mee eens dat het niks heeft opgeleverd. Maar ik vind vooral raar dat ze niet wat meer geduld hebben voor het willen begrijpen van het meest complexe wat we kennen in de kosmos, het menselijk brein. Ooit hoorde ik iemand de vergelijking maken dat dit is alsof je als er na twee minuten nog niet is gescoord, de wedstrijd al verlaat. Ik wil daaraan toevoegen dat we het van een maagspecialist ook raar zouden vinden als hij de processen en structuur van de maag niet onderzoekt. Zo lijkt het me ook logisch dat je bij psychische aandoeningen de hersenen bestudeert.

Wat de samenhang is tussen ons psychisch functioneren, onze beleving en het functioneren van onze hersenen is het grote stof-geestprobleem. Recent verscheen daarover nog het boek Het raadsel van de geest, door niemand minder dan Bert Keizer. Het was een uiterst lezenswaardig boek en Bert weet het altijd zeer vermakelijk te brengen. Maar na lezing moet ik helaas toch constateren, dat ik nog steeds niet snap hoe actiepotentialen van neuronen leiden tot/samengaan met beleving. In mijn grenzeloze naïviteit of misschien meer mijn grote verlangen had ik toch weer gehoopt dat hij dat raadsel had opgelost.

Volgens Dick Swaab is één ding wel zeker: er is nog nooit beleving vastgesteld zonder levend brein. Nu is absence of proof geen proof of absence, maar toch zou ik wensen dat er iets meer bewijs was van het bestaan van een spirituele wereld los van de stof dan ons bewustzijn.

Wat heeft dit nu met Max Verstappen te maken? Ook hier is één ding zeker. Zonder zijn formule 1-wagen zou hij niet de snelste zijn. Maar zonder Max zou de auto ook niet ver komen. Beide zijn nodig.

Is er naast een brein nog een breinbestuurder? Tja, dat weten we niet. En al helemaal niet hoe we dat zouden moeten bestuderen. Maar bestudering van het brein lijkt me zeker bijdragen aan ons begrip.

Lees ook de blog van Henriëtte van der Horst over dit onderwerp: 'Hersenatlas': droom of nachtmerrie?